Η ψυχική υγεία αποτελεί μέρος της συνολικής υγείας, εφόσον η ψυχή και το σώμα βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Η ψυχική μας κατάσταση μπορεί να επηρεάσει την σωματική μας υγεία, όπως συμβαίνει πχ. με το χρόνιο άγχος, το οποίο συμβάλει στην ανάπτυξη σωματικών ασθενειών (αυτοάνοσα νοσήματα, καρδιολογικές παθήσεις, καρκίνος) ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει και την πορεία τους. Φυσικά, συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή μια σωματική ασθένεια έχει ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις στη ζωή του ασθενούς, με αποτέλεσμα πολλά χρόνια νοσήματα να συνοδεύονται από συμπτώματα κατάθλιψης.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ ως υγεία ορίζεται «Η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Η ψυχική υγεία μπορεί να περιγραφεί ως μια κατάσταση ευημερίας κατά την οποία το άτομο αναπτύσσει και αξιοποιεί τις ικανότητές του, χαίρεται τη ζωή, είναι σε θέση να διαχειρίζεται ψυχοπιεστικές συνθήκες της καθημερινότητας και να προσφέρει στην κοινότητα.
Στον αντίποδα της ψυχικής υγείας τοποθετείται η ψυχική ασθένεια, χωρίς όμως να μπορεί να διαχωριστεί η μία από την άλλη σε απόλυτο βαθμό. Πρόκειται για δυο άκρα ενός συνεχούς πάνω στο οποίο τοποθετούμαστε όλοι σε διαφορετικά σημεία. Τα σημεία αυτά δεν είναι στατικά αλλά μπορούν να μεταβληθούν σε διαφορετικές φάσεις της ζωής ενός ανθρώπου. Κι αυτό διότι η ψυχική υγεία ή η ψυχική ασθένεια δεν εμφανίζονται στο κενό, αλλά προκύπτουν από την αλληλεπίδραση ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η ψυχική υγεία αντανακλά και επηρεάζεται από την κατάσταση της κοινωνίας μας, από οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, ακόμη και από την κατάσταση που επικρατεί ανά τον κόσμο. Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, πριν την πανδημία, 1 στους 6 Ευρωπαίους έπασχε από κάποια ψυχική ασθένεια. Επιπλέον, το 13% των ανθρώπων ανέφεραν πως νιώθουν μοναξιά. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το ποσοστό αυτό διπλασιάστηκε σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη και έφτασε το 26% σε ορισμένες περιοχές.
Είναι σημαντικό, τόσο ως κοινωνία όσο και ατομικά να επενδύουμε στην προαγωγή της ψυχικής υγείας προκειμένου να είμαστε σε θέση, όχι μόνο να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις της ζωής αλλά και να μπορέσουμε να βιώσουμε αυτό που αποκαλούμε ευδαιμονία.
Η προαγωγή της ψυχικής υγείας ξεκινά ήδη κατά την περιγεννητική περίοδο με την ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη των νέων γονέων και συνεχίζεται με παρεμβάσεις σε νηπιαγωγεία, σε σχολεία, στους χώρους εργασίας και στην κοινότητα. Σε ατομικό επίπεδο υπάρχουν επίσης πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς προκειμένου να διατηρήσει ή να βελτιώσει την ψυχική του υγεία. Μερικές προτάσεις αποτελούν τα παρακάτω:
Κοινωνικοποίηση: Η σύνδεση με άλλους ανθρώπους μέσω οικογενειακών και φιλικών σχέσεων, η συμμετοχή σε ομάδες και στην κοινότητα εμπλουτίζει τη ζωή και συμβάλει στην αίσθηση ευεξίας. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός ισχυρού κοινωνικού δικτύου συνιστά προστατευτικό παράγοντα, καθώς αποτελεί πηγή βοήθειας και υποστήριξης σε δύσκολες στιγμές.
Φροντίδα της σωματικής υγείας: Η τακτική άσκηση, ο ποιοτικός και επαρκής ύπνος, η ισορροπημένη διατροφή δεν επιδρούν θετικά μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή.
Αίσθηση ευγνωμοσύνης: Μέσω της τήρησης ενός ημερολογίου ευγνωμοσύνης μπορεί κανείς να εξασκηθεί στην αναγνώριση και την ενίσχυση όλων των θετικών στοιχείων που υπάρχουν στη ζωή του.
Τεχνικές χαλάρωσης: Η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης όπως ή συνειδητή αναπνοή, ο καθοδηγούμενος οραματισμός κ.α. μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο του στρες.
Ύπαρξη νοήματος και σκοπού στη ζωή: Η ύπαρξη προσωπικού νοήματος και σκοπού στη ζωή προάγει την ψυχική ανθεκτικότητα, αυξάνει την ποιότητα ζωής και την ικανοποίηση.
Αναζήτηση βοήθειας: Κάποιες φορές μπορεί να μην επαρκούν τα ψυχικά αποθέματα που διαθέτει το ίδιο το άτομο για να διαχειριστεί μια συγκεκριμένη κατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καλό είναι να μην διστάσει να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.